artykuł czytany 2647 razy

Dwa państwa Południowego Kaukazu dokonały zmiany swoich władz. W obu krajach zaczęło się od sfałszowania wyborów. W Gruzji ludzie wyszli na ulicę i obalili dotychczasowe władze. W Azerbejdżanie ludzie też wyszli na ulicę i władza brutalnie odebrała im nadzieję.

Tekst ukazał się drukiem w Pulsie Świata nr 5 grudzień 2004/styczeń 2005

Azerbejdżan, była radziecka republika jest, kojarzy się powszechnie z wydobyciem ropy naftowej. Jak duże ma znaczenie ten surowiec, najlepiej obrazuje historia stolicy państwa - Baku. Miasto to nie odgrywało większej roli w regionie, aż do końca XIX w., kiedy to rozpoczął się boom naftowy, porównywalny ze słynną „gorączką złota" w USA. W 1872 roku prywatyzacja przemysłu naftowego stworzyła z Baku prawdziwe Eldorado. Praktycznie każdy mógł tu się krótkim czasie stać milionerem. Przybywali tu nie tylko Azerowie - też Rosjanie, Żydzi, Ormianie, Persowie, Niemcy, Francuzi, Amerykanie... Liczby mówią same za siebie. W 1874 roku Baku liczyło 16 tysięcy mieszkańców. W 1905 roku żyło tu już prawie 210 tysięcy ludzi - trzynastokrotnie więcej. Wydobycie azerskiej ropy naftowej wzrosło w tym okresie z nieco ponad 60 ton na dzień do 32.000 ton na dzień. Na początku XX wieku połowa światowego wydobycia ropy naftowej pochodziła z okolic Baku.

Współcześnie w Baku mieszka tu prawie 2 miliony ludzi. Od końca XIX w. Jedno nie uległo zmianie - nadal „czarne złoto" jest główną przyczyną zainteresowania wielkiego świata tym odległym regionem.

Powstanie niezależnego państwa azerskiego wiąże się z rozpadem ZSRR w 1991 roku, kiedy to Azerbejdżan, podobnie jak wiele innych republik związkowych, ogłosił niepodległość. Lata poprzedzające to wydarzenie, jak również początki funkcjonowania młodego państwa stoją pod znakiem nigdy nie wypowiedzianej wojny z Armenią o Nagorno-Karabach. Te tradycyjnie azerskie ziemie od czasów carskiej Rosji zaczęły być systematycznie zasiedlane przez chrześcijańskich Ormian, którzy współcześnie stanowią tam zdecydowaną większość. W lutym 1988 Ormianie zaczęli przejmować kontrolę nad tym terytorium, co stało się początkiem 5-letniego konfliktu zbrojnego. Wojna zakończyła się sukcesem Armenii, której wojska do dziś zajmują nie tylko Nagorno-Karabach, ale i przygraniczne tereny etnicznie azerskie. Waśnie narodowościowe były skrzętnie wykorzystywane przez ówczesne władze radzieckie, wspierające stronę armeńską. Jeden z najkrwawszych epizodów tych rozgrywek miał miejsce 20 stycznia 1990 roku w Baku w trakcie interwencji wojsk radzieckich. Jej oficjalnym powodem były rozruchy antyarmeńskie w Sumgaicie. Armia radziecka pojawiła się ponad tydzień później, gdy sytuacja była już spokojna i nie w Sumgaicie a w Baku, gdzie do żadnych rozruchów antyormiańskich nie dochodziło. Wjeżdżającym do miasta wojskom próbowały zagrodzić drogę tysiące mieszkańców miasta. Wysłane przez ówczesnego idola zachodnich demokracji Michaiła Gorbaczowa czołgi dosłownie zmasakrowały nieuzbrojonych cywilów. Według minimalnych szacunków zginęło ponad 130 osób, jednak w rzeczywistości ofiar mogło być wielokrotnie więcej.

Niespokojne czasy nie sprzyjały stabilizacji politycznej. Pierwszy, pokomunistyczny prezydent Azerbejdżanu został szybko zmuszony do ustąpienia. Jego miejsce zajął wybrany w powszechnych wyborach Elchibey. Jego rządy trwały rok, musiał ustąpić po serii zbrojnych zamieszek. Wtedy na scenie pojawił się główny aktor - Heidar Alijev.

Heidar Alijew był pierwszym w historii członkiem radzieckiego politbiura pochodzenia tureckiego (Azerowie należą do tureckiej grupy etnicznej). Wczasach sowieckich był I Sekretarzem azesrksiej partii komunistycznej. Do władzy w niepodległym Azerbejdżanie doszedł w wyniku puczu wojskowego przeprowadzonego w czerwcu 1992 roku przez płk. Hussejnowa (późniejszego premiera). W przeprowadzonych 4 miesiące później wyborach uzyskał oficjalnie 98,8% głosów. Ponownie prezydentem został w zbojkotowanych przez opozycję wyborach w 1998 roku. Tuż przed październikowymi wyborami stan jego zdrowia radykalnie się pogorszył. Wyjechał na leczenie do Stanów Zjednoczonych, skąd po pewnym czasie został przetransportowany do Turcji. Od paru miesięcy nikt go nie widział publicznie. Niektórzy podejrzewają, że nie żyje. W nowej sytuacji do wyborów został zgłoszony syn Heidara - Ilham, pełniący dotychczas funkcje premiera.

Z ramienia IDEE (Instytut for Demokracy in Eastern Europe) w ramach misji OBWE w obserwacji przebiegu wyborów uczestniczyło 186 obserwatorów z Europy Wschodniej, w tym 16-osobowa grupa z Polski. Ich obserwacje, a w szczególności oficjalny raport grupy polskiej, posłużyły za podstawę zaprezentowanej poniżej próby kompleksowej rekonstrukcji nieprawidłowości procesu wyborczego. Do każdego w okręgów zostało przydzielonych dwóch obserwatorów z IDEE (w niektórych przypadkach jeden). Każdy z okręgów dzielił się na obwody (przeciętnie około 30). Głosowanie odbywało się w komisjach obwodowych na podstawie sporządzonych wcześniej list wyborców. Po zamknięciu lokali komisje obwodowe powinny rozpieczętować urny, przeliczyć głosy a następnie sporządzić protokoły z wynikami głosowania. Obserwatorzy, którzy w trakcie dnia odwiedzali kolejne komisje obwodowe od 19 pozostawali w jednej z nich. Po zakończeniu liczenia przejeżdżali do komisji okręgowej. Trafiały tam protokoły komisji obwodowych, które następnie sumowano i sporządzano zbiorczy protokół z wynikami głosowania w danym okręgu. Protokoły okręgowe powinny następnie trafiać do komisji ogólnokrajowej i po zsumowaniu stanowić podstawę ogłoszenia oficjalnych wyników wyborów.

Strona:  [1]  2  3  4  następna »