W krainie jezior, komarów i bagien - Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie

Geozeta nr 10

artykuł czytany 49827 razy

Badania archeologiczne dowodzą, że już około 5000 lat temu żyła na tym terenie ludność koczownicza. Specyficzne warunki przyrodnicze, czyli słabe gleby oraz brak łatwo dostępnych surowców mineralnych, utrudniały jednak rozwój osadnictwa i gospodarki na tym terenie. W średniowieczu, ze względu na przygraniczne położenie (strefa wpływów Rusi Czerwonej, Litwy i Polski), Pojezierze podlegało wielu najazdom, co doprowadziło do wyludnienia. Późniejsze traktaty pokojowe i względny spokój pozwoliły na rozwój dóbr magnackich i budowli sakralnych w XVI i XVII wieku. Największy rozwój gospodarczy nastąpił w XIX wieku, powstawały wówczas nowe osady, młyny, gorzelnie, browary, wiatraki, folusze, smolarnie, tartaki i małe warsztaty rzemieślnicze.

Z Pojezierzem wiąże się romantyczny epizod z życia Tadeusza Kościuszki. Otóż w latach 1774-75 nasz bohater narodowy, będąc nauczycielem córek swego dawnego protektora Józefa Sosnowskiego, zakochał się w jednej z nich - Ludwice. Spotykając się z odmową powierzenia mu ręki córki wojewody i nieudanej próby jej porwania, musiał opuścić Sosnowicę. Udał się zatem do Francji, a stamtąd do Stanów Zjednoczonych, gdzie wsławił się jako bohater walk o wolność tego kraju. Miejscowa ludność do dziś łączy pamięć nie spełnionej miłości Ludwiki i Tadeusza z dwoma zrośniętymi drzewami noszącymi ich imiona - usychającym dębem i obumarłą sosną, które można zobaczyć obok siedziby nadleśnictwa.

W okresie Powstania Styczniowego w 1863 roku stacjonowały w tych okolicach i walczyły oddziały powstańcze. Do ruiny gospodarczej doprowadziły działania wojenne podczas I wojny światowej. Toczono tu potyczki w trakcie wojny, w 1920 roku. W latach 30-tych rozpoczęły się melioracje bagien.

Niezwykle krwawo zapisał się w historii Pojezierza okres II wojny światowej. 1 października 1939 roku, oddziały Brygady Korpusu Ochrony Pogranicza "Polesie", wycofujące się spod Pińska, stoczyły walkę z wojskami rosyjskimi. W wyniku porozumienia niemiecko-radzieckiego była to strefa okupacji niemieckiej. Po wyzwoleniu w 1944 roku nadal działały tu oddziały ukraińskie UPA, OUN i niektóre polskie NSZ i WiN walczące o niezależną Polskę. Nowa władza kierowała wojsko i milicję do walki z tymi oddziałami. W 1947 roku, w wyniku akcji "Wisła", wysiedlono ludność ukraińską. Od roku 1950 zapanował spokój i rozpoczęła się planowa działalność gospodarcza.

W kulturze ludowej krajobraz poleski charakteryzuje się niską zabudową drewnianą, występującą wśród podmokłych łąk i rozległych torfowisk. Krajobraz kulturowy cechuje się występowaniem stogów, brogów, żurawi studziennych, rzadziej wiatraków. Budownictwo wiejskie to chałupy typu podlaskiego; dwuizbowe, stawiane na podwalinach, czyli grubych balach dębowych z kominem i piecem w centralnej części. Do dziś można je spotkać w Starych Załuczach, Starym Orzechowie, Wólce Wytyckiej i Zawadówce. Wsie to przeważnie niewielkie ulicówki i rozrzucone przysiółki z ogródkami i niewielkimi sadami przydomowymi.

Z niewielu cennych zabytków architektury, placówek muzealnych, ośrodków sztuki ludowej, miejsc bitew i martyrologii warto zobaczyć:

- grodzisko z XII wieku i cmentarz prawosławny w Andrzejowie,
- parki dworskie w Dębowcu, Kaniwoli i Sosnowicy,
- ciekawe obiekty w Łęcznej to: kościół renesansowy z XVII wieku i późnobarokowa plebania, barokowa synagoga - obecnie biblioteka i Muzeum Regionalne, przy rynku klasycystyczny ratusz z XIX wieku,
- urokliwa Sosnowica może się pochwalić pozostałościami dawnego zespołu dworskiego z dwiema późnobarokowymi oficynami, kościołem klasycystycznym z przełomu XVIII i XIX wieku oraz niszczejąca cerkwią murowaną z tego samego okresu,
- we Włodawie, na skarpie ograniczającej dolinę Bugu, dominuje barokowy kościół pauliński wraz z klasztorem, widnieje też piękna cerkiew klasycystyczno-bizantyjska z XIX wieku, w dawnej synagodze mieści się Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Czworobok w rynku to zespół dawnych kramów i jatek z II połowy XVIII wieku,
- Stare Załucze są siedzibą ośrodka muzealno-dydaktycznego Poleskiego Parku Narodowego, bogato wyposażonego w różnego typu eksponaty. Stoi tu też dawny dwór ewangelicki i kaplica rzymskokatolicka,
- W Holi znajduje się skansen etnografii Chełmszczyzny i Podlasia z cerkwią z 1702 roku, zabytkową dzwonnicą, wiatrakiem oraz chałupą z piecem garncarskim z przełomu XIX i XX wieku,
- Pomniki i cmentarze z okresu II wojny światowej znajdują się w Łowiszowie (cmentarz i kopiec przy młynie), Włodawie (cmentarz i pomnik), Sobiborze (pomnik na terenie dawnego obozu zagłady), Łęcznej, Ostrowie Lubelskim i Jamach.

Strona:  « poprzednia  1  2  3  4  [5]  6  następna »